Τα ποδοσφαιρικά αντιπολεμικά Χριστούγεννα του 1914

Είναι η ιστορία που θυμίζει χριστουγεννιάτικο παραμύθι, όμως όχι μόνο συνέβη, αλλά ήταν η πρώτη μαζική αντίδραση σε έναν από τους χειρότερους πολέμους στην ιστορία της ανθρωπότητας. Συνέβη το 1914 και έχει μείνει γνωστή ως η «Ανακωχή των Χριστουγέννων».

Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος ξεκίνησε τον Αύγουστο εκείνης της χρονιάς, με αντιπάλους τις δυνάμεις της Αντάντ (ανάμεσά τους και η Ελλάδα) και της χώρες της Τριπλής Συμμαχίας. Όταν οι συγκρούσεις ξεκίνησαν πολλοί πίστευαν πως ο πόλεμος θα ήταν σύντομος, ενώ σε όλες τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες επικρατούσε ντελίριο ενθουσιασμού με τους νέους να κατατάσσονται με τραγούδια και συνθήματα.

Για παράδειγμα, στη Βρετανία η κατάταξη αρχικά δεν ήταν υποχρεωτική, αλλά χιλιάδες έσπευσαν να δηλώσουν εθελοντές. Η εθνικιστική προπαγάνδα είχε δηλητηριάσει τα μυαλά των ανθρώπων σε όλες τις χώρες, μόνο που θα αρκούσαν μερικοί μήνες για να συνειδητοποιήσουν χιλιάδες και χιλιάδες φαντάροι ότι ο πόλεμος στον οποίο γίνονταν κρέας για τα κανόνια των αντιπάλων, δεν ήταν ούτε δίκαιος ούτε αμυντικός.

Κανένας άλλος πόλεμος μέχρι τότε δεν είχε ως αποτέλεσμα τόσους πολλούς νεκρούς σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα. Για παράδειγμα στη μάχη της βελγικής πόλης Υπρ για να προελάσει ο βρετανικός στρατός… 100 μέτρα έχασε 13 χιλιάδες άνδρες.

Κολλημένοι στις λάσπες

Εκατοντάδες χιλιάδες στρατιώτες ήταν κυριολεκτικά κολλημένοι μέσα στις λάσπες των χαρακωμάτων χωρίς να μπορούν να κουνηθούν ούτε μέτρο. Τα Χριστούγεννα πλησίαζαν και κανείς δεν περίμενε αυτό που θα ακολουθούσε.

Στις 24 Δεκεμβρίου 1914, ο υποδεκανέας Κούλσον του βρετανικού στρατού, είχε γράψει στο ημερολόγιό του: «Τις πρώτες πρωινές ώρες βρισκόμουν στο χαράκωμα. Ήταν νύχτα όταν ξαφνικά οι Γερμανοί στρατιώτες άρχισαν να τοποθετούν στολισμένα χριστουγεννιάτικα δέντρα και ένας εξ αυτών να τραγουδά την Άγια Νύχτα. Βγήκαν αυθόρμητα από το ανάχωμα και άρχισαν να περπατούν. Αρχίσαμε να τραγουδάμε τα κάλαντα και μία μεγάλη μάζα από εμάς βγήκε να τους συναντήσει στη νεκρή ζώνη».

Ήταν μόνο η αρχή. Χωρίς καμιά διαταγή ανωτέρου, κηρύχτηκε ανεπίσημη «ανακωχή» αφού τα νέα μαθαίνονταν από το ένα χαράκωμα στο άλλο. Η «ανακωχή» απλώθηκε σε μήκος πάνω από 800 χιλιόμετρα και συμμετείχαν πάνω από ένα εκατομμύριο στρατιώτες.

Άρχισαν να ανταλλάσσουν τσιγάρα, εφημερίδες, μαρμελάδες, ουίσκι, σοκολάτες, αλλά και εργαλεία για να κόβουν τα αντίπαλα συρματοπλέγματα, κουμπιά και τζόκεϊ. Οι αντιμαχόμενες πλευρές περισυνέλεξαν τους νεκρούς τους και σε πολλά σημεία έγιναν κοινές κηδείες.

Υπάρχουν κείμενα που αναφέρουν ότι Άγγλος κουρέας κούρεψε και Γερμανούς στρατιώτες, ενώ τα χριστουγεννιάτικα τραγούδια ακούγονταν στα αγγλικά, στα γερμανικά και στα γαλλικά. Παρόλο που οι φωτογραφικές μηχανές ήταν απαγορευμένες, υπάρχουν αναμνηστικές φωτογραφίες με τους φαντάρους να είναι ανακατεμένοι και αγκαλιασμένοι.

«Παρών» και το ποδόσφαιρο

Αυτό που δεν θα μπορούσε να λείπει ήταν τα παιχνίδια και φυσικά το ποδόσφαιρο. Σε ένα συγκεκριμένο σημείο φαίνεται να κρατήθηκε και το σκορ του αγώνα. Οι Γερμανοί κέρδισαν με 3-2 τους Άγγλους, αλλά αυτή η νίκη δεν είχε τίποτα το εχθρικό. Εντυπωσιακά είναι τα στοιχεία μιας πρόσφατης έρευνας που αναφέρει ότι από τους Βρετανούς στρατιώτες που είχαν καταταχτεί δύο χιλιάδες διέθεταν ποδοσφαιρικό δελτίο. Ποδόσφαιρο παίχτηκε σε πολλά ακόμα σημεία, όχι απαραίτητα με μπάλα, αλλά με κουτάκια ή πανιά ανάμεσα σε ομάδες 50 ή 60 παιχτών.

Η «Ανακωχή των Χριστουγέννων» δημιούργησε εφιάλτες στις στρατιωτικές ηγεσίες, ενώ έπεσαν απειλές για σκληρές τιμωρίες αφού τα νέα μαθεύτηκαν μέσα από δημοσιεύματα των εφημερίδων της εποχής, καθώς και από φωτογραφίες που εξασφάλισε ο Τύπος.

Ο αρχιστράτηγος τους βρετανικού στρατού Σερ Τζον Φρεντς, έγραψε στους στρατιώτες του: «Είδα με μεγάλη δυσαρέσκεια τις αναφορές για τα πρόσφατα γεγονότα και τις επαφές με τον εχθρό, χωρίς διαταγή ανωτέρου. Είναι υπεύθυνος για τις πράξεις του όποιος διατηρήσει επαφές με τον εχθρό με δική του πρωτοβουλία ή με πρωτοβουλία του εχθρού».

H αυστηρότητα των διοικητών, καθώς και η εξέλιξη του πολέμου με τους εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς, δεν έδωσε δυνατότητα για παρόμοια ανακωχή σε τέτοιο γενικευμένο επίπεδο τις επόμενες χρονιές, παρόλο που έχουν καταγραφεί κάποια μεμονωμένα περιστατικά, όπως το 1915.

Η πρώτη μαζική ανταρσία

Η «Ανακωχή των Χριστουγέννων» ήταν η πρώτη μαζική ανταρσία απέναντι στη φρίκη και τον όλεθρο του πολέμου. Ακολούθησαν κι άλλες μέχρι το τέλος του πολέμου όχι μόνο στο μέτωπο, αλλά και στα μετόπισθεν των εμπλεκόμενων χωρών. Ο πόλεμος έληξε με τη «μεγαλύτερη ανταρσία» όλων των εποχών, τη Ρώσικη Επανάσταση του 1917 που οδήγησε στις επαναστάσεις στη Γερμανία, στην Αυστροουγγαρία, στην «Κόκκινη Διετία» στην Ιταλία.

Η ιστορία της «Ανακωχής» έχει μεταφερθεί στο σινεμά με την ταινία «Joyeux Noël» (Καλά Χριστούγεννα), το History Channel έχει κυκλοφορήσει το δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ «Η ανακωχή των Χριστουγέννων», ενώ διάσημο, ανάμεσα σε άλλα, είναι το τραγούδι του Πόλ Μακάρτνεϊ «Pipes of Peace».